Moskva Beynəlxalq Əlaqələr Universitetinin tərkibindəki Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun Avro-Atlantik Təhlükəsizlik Mərkəzinin eksperti Sergey Markedonov Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqlar prosesini şərh edib.
Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə o, özünün “Don kazak” teleqram kanalında yazıb.
Markedonov fikirlərini aşağıdakı bəndlərə bölərək açıqlayıb.
O, danışıqlarda üst-üstə düşən məqamları və təsadüfləri qeyd edib.
1. Müəyyən hadisələrin zəncirini izah edərkən biz tez-tez bu düsturu xatırlayırıq: birincisi qəza, ikincisi təsadüf, üçüncüsü isə artıq örnəkdir. Təkcə 2023-cü ilin oktyabr ayı ərzində İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında Avropa platformalarında və Aİ-nin vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlar iki dəfə uğursuzluqla nəticələnib.
2. Qranada. Orada Avropa Siyasi Birliyinin sammiti çərçivəsində Avropa İttifaqı, Almaniya və Fransa nümayəndələrinin iştirakı ilə Azərbaycan-Ermənistan danışıqları keçirilməli idi. Son anda İlham Əliyev iştirakdan imtina etdi. İndi də eyni şey Brüsseldə baş verdi. Oktyabrın 25-də Aİ-nin xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaar Avropa Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə danışıqların bu ayın sonuna qədər baş tutmayacağını bildirib. Noyabrda da bununla bağlı problemlər yarana bilər. Beləliklə, Moskvanın təşəbbüsü ələ keçirmək şansı var.
3. Azərbaycanın imtinası başa düşüləndir. Bakı demək olar ki, istədiyi hər şeyi aldı. Bu, təkcə ərazilərin özü ilə bağlı deyil. Azərbaycan Qarabağı ermənilər olmadan aldı. Kimsə qayıtmaq istəsə belə, bu, sırf “humanitar” məqsədlə olacaq.
4. İrəvan üçün başqa cür narahatlıqlar var. Ermənistan hakimiyyəti sülh müqaviləsi imzalamaq istəyir. Ancaq hər şey “Alma-Ata nümunələri”nə (1991-ci il Bəyannaməsinə istinad) uyğun həyata keçirilə bilməz. Azərbaycan özünü güclü hiss edərək, gözləyə və müqavilənin mətninə bəzi “yaradıcı ideyalar” gətirə bilər. Kimsənin buna müqavimət göstərə bilməyəcəyi sirr deyil. İrəvan Moskva ilə münasibətlərin çətin dövrünü yaşayır. Amma Aİ alternativ və ya həll yolu deyil. Rusiyaya qarşı iddialar irəli sürülə bilər. Ancaq nə 2023-cü ildən əvvəl, nə də ondan sonra Aİ-də (hətta ABŞ-da) “kompensasiya mexanizmi” hesab edilə biləcək nəsə var və bunun baş verməsi ehtimalı azdır.
5. Cari təqvim ilinin sonuna qədər sülh müqaviləsi bağlana bilər. Üstəlik, bu, həm Aİ, həm də Rusiyanın moderasiyası ilə mümkündür. Amma biz başa düşməliyik ki, çərçivə sənədi özlüyündə konkret “tamamlama” olmadan münaqişəyə son qoymayacaq. Bir sıra vacib məsələlər (dövlət sərhədinin demarkasiyasından tutmuş, anklavlara qədər) həll olunmamış qalacaq.
6. Sonuncu, lakin ən vacib məqam. Ermənistanın rəsmi hakimiyyət orqanlarının həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq aləmdə davranışları ilə bağlı çoxlu ədalətli şikayətlər və əsaslı suallar var. Bununla belə, ifrata varmamaq və ikitərəfli münasibətləri fərdiləşdirməmək son dərəcə vacibdir ki, bu da ölkəmizdə (Rusiyada - red.) hər zaman edilir. 20-ci əsrin əvvəllərində Qərbin ən bəsirətli siyasətçiləri, hətta bolşevikləri sevməyənlər belə, başa düşürdülər ki, həmin konkret tarixi şəraitdə milyonlarla “mujik” Leninin səsi ilə yaşayır və danışır. İndiki Ermənistanda vətəndaşların çoxu Paşinyanın dilində danışır. Bunu istəyib-istəməməyimiz (Markedonov rusların adından danışır - red.) ayrı sualdır.
Musavat.com
