Rusiya prezidenti Putindən gecələr onu nəyin narahat etdiyini soruşanda düşünmədən “Rusiya əhalisinin sayının azalması və bunun iqtisadi nəticələri” söyləmişdi.
Doğuş nisbətinin azalması, ölüm nisbətinin artması və immiqrasiyanın yavaşlaması nəticəsində Rusiyada əhalinin sayı sürətlə azalır. ABŞ-ın “Raw Story” portalı xəbər verir ki, Vladimir Putin doğuşa nəzarəti təşviq edən siyasət tətbiq etsə də, problem səngimir.
Rusiya əhalisi son 30 ildə durmadan azalıb. Statistika agentliyi “Rosstat”ın məlumatına görə, 2021-ci ildə əhalinin sayı 148 milyondan 146,1 milyon nəfərə düşüb. Proqnozlara görə, 2050-ci ilə qədər əhalinin sayı 130-140 milyon nəfərə qədər azalacaq.
Bir ölkənin gücünün onun əhalisinin sayından asılı olduğunu iddia edən Kreml rəhbərinin başlatdığı hərbi təcavüzün əsas məqsədləri ilə bağlı da suallar yaranıb. Rusiyadakı demoqrafik dəyişiklik Ukrayna münaqişəsinin başqa səbəbi ola bilərmi?
“Raw Story” portalının hesabatına görə, fransız alimləri Alen Blum, Loran Şalar belə nəticəyə gəliblər ki, Rusiya təkcə ərazi deyil, həm də əhali ovuna çıxıb. Ukraynada 44 milyon insan yaşayır, onların əksəriyyəti slavyan mənşəlidir. Bu əhalinin Rusiya cəmiyyətinə inteqrasiyası isə çətin olacaq.
20-30 yaşlı gənclərin sayı kritik həddə yaxınlaşıb. 100 il ərzində Rusiya əhalisi 3 dəfə ciddi şəkildə azalıb. İkinci Dünya müharibəsindən və Sovet İttifaqının dağılmasından sonra kişilərin sayı ciddi şəkildə aşağı düşüb. Krımın işğalından sonra əhalinin sayı artsa da, 2017-ci ildə yenidən kəskin azalma başlayıb.
“Financial Times” qəzetinin yazdığına görə, Ukrayna müharibəsi Rusiyadakı demoqrafik problemi daha da dərinləşdirib. 70 minə yaxın ölən və yaralı əsgərlərin böyük əksəriyyətinin 20-30 yaşlı gənclər olması vəziyyəti daha da dramatikləşdirib. Müharibə həmçinin savadlı mütəxəssislərin ölkədən qaçışına səbəb olub və çox güman ki, bu, daha ciddi problemlərə səbəb olacaq. Gedənlərin çoxu gələcək onilliklər ərzində iqtisadiyyata töhfə verəcəyi gözlənilən gənc kişilərdir və bu itki koronavirus pandemiyasından daha təsirlidir.
Pandemiya zamanı 1 milyon insan itirən Rusiya artıq növbəti “uşaq qıtlığı” illərini yaşayır. Qərbin sanksiyaları ölkəni 90-cı illərə qaytara bilər ki, iqtisadi çətinlik illərində doğum səviyyəsi aşağı düşür.
Danimarkadakı Əhali Dinamikası üzrə Mərkəzin dosenti İlya Kaşnitski “Financial Times”ın sualına cavab olaraq bildirib ki, bu çılğın konfliktlə Putin özünü ayağından vurur. Ən böyük itkilər münaqişədən deyil, Rusiyadakı dərin iqtisadi böhrandan olacaq.
Kreml müharibə nəticəsində “beyin axını”nın qarşısını almaq üçün texnologiya sektorunda çalışan gənc işçiləri məcburi hərbi xidmətdən azad edib, onlara sərfəli ipoteka faizləri təklif edir, İT şirkətləri gəlir vergisi və yoxlamalardan azad olunublar. Bu şirkətlər sərfəli kreditlər əldə etmək imkanı qazanıblar.
Rusiya rəhbərliyi texnoloji sektorun iqtisadi inkişafı sürətləndirəcəyinə və pandemiyadan sonrakı bərpanı dəstəkləyəcəyinə ümid edir.
Lakin fevralın sonunda müharibə başlayandan bəri Rusiya texnologiya sektorunda kəskin “beyin axını”na məruz qalıb. Sonrakı 4 həftə ərzində sektorda 50 000 - 70 000 işçi ölkəni tərk edib. Bu barədə sənaye assosiasiyası rəhbərinin mart ayında Rusiya parlament komissiyasına verdiyi hesabatda bildirilir.
Rusiya Elektron Rabitə Assosiasiyasının (RAEC) rəhbəri Sergey Pluqotarenko dövlət “İnterfaks” xəbər agentliyinə müsahibəsində “beyin axını”nın güclənəcəyini proqnozlaşdırıb. Təkcə aprel ayında 100 minə yaxın mütəxəssis ölkəni tərk edib. Miqrantların ümumi sayı isə 500 mini keçib.
OECD-nin beynəlxalq miqrasiya bölməsinə rəhbərlik edən Jan-Kristof Dümon “Financial Times”a bildirib ki, əvvəllər Rusiyanı tərk edən insanların sayı hökumət üçün narahatlıq mənbəyi olmayıb: “Bu vəziyyət, şübhəsiz ki, oyunu dəyişir və bir sıra ölkələr fürsətdən istifadə edirlər”.
İsrail Ukrayna və Rusiyadan olan qaçqınlar üçün sürətli “yaşıl marşrut” yaradıb. “Müharibə başlayandan bəri demək olar ki, ukraynalılar qədər ruslar da İsrailə köçüb” deyən Dümon İsrailin robototexnika, aeronavtika və nanotexnologiya sahələrində çalışan insanları hədəf aldığını bildirib.
“Financial Times”ın hökumət məlumatlarının təhlilinə əsasən, 2020-ci ilin martından 2022-ci ilin yanvarına qədər Rusiyada gözləniləndən 1 milyondan çox insan ölüb. Bu rəqəm Rusiyanın 360 min rəsmi COVID ölüm sayından çoxdur və dünyanın istənilən ölkəsi arasında ən yüksək ölüm səviyyəsidir.
BMT-nin 2019-cu ilə aid hesabatında bildirilir ki, Rusiyada 20-34 yaş arası kişilərin sayı 2020-ci ildə 14,25 milyon nəfər təşkil edəcək. Medianın hesablamalarına görə, bu rəqəmin 2025-ci ilə qədər 11,55 milyona, 2030-cu ilə qədər isə 11,23 milyona düşəcəyi gözlənilir. Əgər bu proqnozlar doğrularsa, bu o deməkdir ki, bu illər ərzində əmək qabiliyyətli kişilərin sayı təxminən 20 faiz azalacaq.
Rusiya əmək qabiliyyətli kişilərin nisbətən böyük hissəsini hərbi xidmətə çağırır. Bu, 20-34 yaşlı kişilərin hərbiləşmə dərəcəsini başqa ölkələrlə müqayisə edəndə aydın olur.
ABŞ-da, Türkiyədə əhalinin hərbiləşdirmə dərəcəsi 3.86 - 3.58 faiz təşkil edirsə, Rusiyada bu göstərici 8 faizə yaxındır. 900 minlik ordunun say nisbətini qoruyub saxlamaq üçün Kreml 2030-cu ildə bu faizi 8 faizdən yuxarı qaldırmalıdır.
Əhalinin sayının azalmasının orduya təsirini minimuma endirmək üçün Kreml daha radikal addımlar atmaq istəyir. Məsələn, Kreml bir illik hərbi xidmət müddətini iki ilə uzatmaqla silahlı qüvvələrin demoqrafik problemini yüngülləşdirə bilər. Lakin bu, çox güman ki, əhalinin müqaviməti ilə qarşılaşacaq və həm də iqtisadi çətinliklərə səbəb olacaq. Başqa bir imkan daha çox qadını hərbi xidmətə cəlb etmək və ya maddi həvəsləndirici vasitələrlə könüllüləri cəlb etmək olardı. Ancaq bu tədbirlər əsas demoqrafik problemi həll edə bilməz.
Kreml ölkədəki demoqrafik problemin həlli üçün işğal olunmuş ərazilərdən istifadə edir. Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərində 770 min adama Rusiya pasportu paylanıb. Krımın işğalından sonra pasportların paylanması yoluyla əhalinin sayı 2 milyon artıb. Ancaq süni artım ölkədəki ölüm faizini azalda və “beyin axını”nın qarşısını ala bilməz. Ukraynada müharibənin tezliklə bitməyəcəyi təqdirdə demoqrafik böhran daha da güclənə bilər.
Elxan HƏSƏNLİ, Sürix,
xüsusi olaraq Musavat.com üçün
Elxan HƏSƏNLİ 
