Rəsmi Ankara Qərb siyasi dairələrinə Suriyanın yenidən bərpa olunma prosesini kobud müdaxilə ilə bloklamaq imkanı tanımaq niyyətində deyil... Bayden administrasiyası terrorizmi hələ də himayə etsə də, Pentaqondan verilən son açıqlama rəsmi Ankaranı məmnun edib, Türkiyə ordusu isə artıq döyüşə hazırlığı vəziyyətinə gətirilib...
Suriya böhranı hazırda dünyanın diqqət mərkəzinə yerləşmiş kimi görünür. İndi bu ölkə üzərindən Yaxın Şərqdə öz geopolitik maraqlarını reallaşdırmağa çalışan bəzi dünya nəhəngləri "Suriya böhranı necə həll olunmalıdır" sualına cavab tapmağa çalışırlar. Bu önəmli sualın cavabında xüsusi maraqları olan qlobal güc mərkəzlərinin çoxluğu böhranın nizamlanması prosesini daha da qəlizləşdirir. Və ona görə də, hazırda Suriyanın bərpa olunmasına yönəlik prosesin ciddi maraq toqquşmalarına bağlı ziddiyyətlərlə yükləndiyi müşahidə edilir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Əsəd rejiminin devrilməsinə qədər müşahidəçi rolunda özlərini daha "rahat hiss edən" bəzi Qərb dövlətləri və qurumları indi fəallaşmağa cəhd göstərirlər. Halbuki, Əsəd rejiminin mövcudluq dönəmində həmin Qərb siyasi dairələri Suriyada maraqlarının böyük ölçüdə ifadə olunmasından tamamilə məmnun görünürdülər. Hətta Əsəd rejiminin bəşəri hərbi cinayətlərinə baxmayaraq, vərdiş etdikləri dəyərlərin Suriya məkanında diqtə olunmasına da qətiyyən həvəsli deyildilər. Və Suriyada zülmə məruz qalan insanların taleyi onları qətiyyən narahat etmirdi.
Ancaq indi situasiya ciddi şəkildə dəyişməyə başlayıb. Belə ki, silahlı müxalifət zülmkar Əsəd rejimini devirib, müvəqqəti keçid hökuməti yaradılıb. Qərb siyasi dairələri də dərhal insan hüquqları və azadlıqları ilə bağlı ənənəvi diqtə dəyərlərini xatırlamağa başlayıblar. Çünki Əsəd rejiminin dönəmində beynəlxalq hüquq normalarını kobud şəkildə pozmaqla, Suriyada ələ keçirdikləri mövqeləri itirmək üzrədirlər. Və Qərb siyasi dairələri bunun qarşısını alaraq, Suriyada yerləşmə imkanlarını bərpa etmək üçün yenidən insan hüquqları ilə manipulyasiyalar edirlər, müvəqqəti keçid hökumətinə təzyiq göstərirlər.
Təbii ki, bu, Qərb siyasi dairələrinin onilliklər boyu sınaqdan çıxartdıqları ən effektiv imperialist metoddur. Onlar hədəf ölkələrdən öz istədiklərini adətən, insan hüquqları və azadlıqları üzərindən reallaşdırdıqları şantajla almağa vərdişlidirlər. Ona görə də, hazırda daha çox humanitar dəstək və yardımlara ehtiyacı olan Suriyaya səfər edən yüksək rütbəli Qərb emissarları müvəqqəti keçid hökumətini öz diqtə dəyərləri ilə şantaj edərək, "siyasi bazarlığa" cəhd göstərirlər. Və bu, Qərb siyasi dairələrinin nə qədər təhlükəli, həm də riyakar olduqlarını növbəti dəfə təsdiqləyir.
Əslində, Qərb siyasi dairələrinin əsas narahatlıqlarının pərdə arxası səbəblərini təxmin etmək o qədər də çətin deyil. Belə ki, Suriyada Əsəd rejiminin devrilməsində avanqard dövlət rolu məhz Türkiyəyə məxsusdur. Rəsmi Ankara bu hərbi-siyasi uğuru ilə Qərb siyasi dairələrinin Suriyada reallaşdırmağa çalışdıqları geopolitik layihələri sıradan çıxartmağa nail olub. Yəni, ABŞ və Qərbin uzun illərdən bəri böyük nəticələr gözlədikləri məkrli planlar artıq boşa çıxmaq üzrədir. Və bu, Qərb siyasi dairələrində ciddi təlaş yaradıb.
Məsələ ondadır ki, Türkiyə indi həm də Suriyanın yenidən bərpa olunması prosesində də avanqard dövlət rolunu oynamaq niyyətindədir. Bu isə Yaxın Şərqin yenidən dizayn olunması prosesini də təhdid edən fərqli situasiya deməkdir. Qərb siyasi dairələrinin Suriyada qurduğu məkrli planlara yalnız Türkiyə hədəf ölkə kimi daxil olunmuşdu. İndi isə Türkiyə hədəf dövlət olmaqdan xilas olaraq, geopolitik liderə çevrilib. Və Suriyada hərbi-siyasi üstünlük qazanmaqla, həm Yaxın Şərqin, həm də yeni dünya düzəninin gələcək taleyinə birbaşa müdaxilə etmək imkanlarını öz əlində cəmləşdirməyə başlayıb.
Maraqlıdır ki, hazırda Suriyanın bərpa prosesini müdaxilə edərək, bloklamaq üçün Qərb siyasi dairələrinin əlində insan hüquqları və azadlıqları üzərindən şantaj mexanizmindən başqa bir də terrorizm faktoru qalıb. Ona görə də, ABŞ və Qərb indi PKK/YPG terror təşkilatını daha israrla müdafiə etməyə cəhd göstərir. Çünki bu terror təşkilatı da sıradan çıxarılsa, Yaxın Şərqin yenidən dizayn olunmasında açar dövlət rolunu oynaya biləcək Suriyaya birbaşa müdaxilə mexanizmi qalmamış olacaq. Və Türkiyənin milli təhlükəsizlik maraqlarına qarşı əsas təhdid faktoru aradan qalxacaq.
Ona görə də, Qərb siyasi dairələri müxtəlif bəhanələrlə PKK/YPG terror təşkilatının mövcudluğunu qorumağa cəhd göstərirlər. Halbuki, rəsmi Ankaranın qətiyyətli davranışlarından sonra bunu etmək əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq, indi daha da çətinləşib. Üstəlik, PKK/YPG-ni özünün əsas regional müttəfiqi elan etmiş ABŞ-ın mövqeyində də müəyyən tərəddüdlər müşahidə edilir. Belə ki, səlahiyyət müddəti bitmək üzrə olan ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken PKK/YPG-nin toxunulmazlığını təmin etmək üçün əllərindən gələn hər şeyi etdiklərini vurğulayıb. Pentaqondan verilən açıqlamada isə ABŞ-ın silahlandırdığı bu terror təşkilatının Suriya ordusunun tərkibinə daxil ola biləcəyi istisna edilmir.
Belə anlaşılır ki, Tramp adminstrasiyası dönəmində ABŞ-ın daha fərqli hədəflər və Türkiyə ilə qarşıdurmanın nəzarətdən çıxmaması üçün PKK/YPG-ni qurban vermək variantı qətiyyən gözlənilməz olmayacaq. Üstəlik, Türkiyə ilə daha yaxın münasibətlərdə maraqlı olduğunu biruzə verən ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp da bununla bağlı müəyyən mesajlar verməyə başlayıb. Və Tramp administrasiyasının son mesajları PKK/YPG daxilində ciddi təlaşa yol açıb.
Ona görə də, bu terror təşkilatı indi yeni himayədar axtarışına başlayıb. Belə ki, PKK/YPG rəhbərliyi Fransadan öz qoşunlarını Türkiyə ilə sərhəddə bufer zona yaradılmasına yönləndirməyi xahiş edib. Yəni, rəsmi Parisin də dəstəklədiyi PKK/YPG indi də məhz Fransa ordusunun arxasına sığınmağa ümid bəsləyir. Halbuki, rəsmi Ankara buna dərhal sərt reaksiya verməklə, Fransaya xəbərdarlıq edib. Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Fransaya Türkiyə sərhədinə qoşun göndərmək cəsarətindən uzaq durmağı məsləhət görüb.
Digər tərəfdən, xarici işlər naziri Hakan Fidan vurğulayıb ki, Türkiyə Avropanın kiçik ölkələrinin mövqeyinə əhəmiyyət vermək niyyətində deyil. Çünki belə ölkələr ABŞ-ın birbaşa dəstəyi olmadan heç bir qərar qəbul edə bilməzlər. Bununla da, Fransadan Suriyadan uzaq durmaq tələb olunub. Üstəlik, dolayısı ilə eyham vurulub ki, ABŞ PKK/YPG məsələsində mövqeyini dəyişmək üzrədir. Və belə situasiyada Fransa bu terror təşkilatını qorumaq cəhdləri ilə yalnız özünə ciddi problemlər yarada bilər.
Nəhayət, Türkiyənin prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan PKK/YPG ilə bağlı məsələyə son nöqtəni qoyub. Belə ki, Türkiyə lideri terror təşkilatlarından geopolitik faktor kimi istifadə dövrünün artıq sona çatdığını bildirib. Rəsmi Ankara daha belə cəhdlərə heç bir halda, imkan verməyəcək. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan onu da vurğulayıb ki, hazırda PKK terror təşkilatı qarşısında cəmisi iki seçim qalıb. İndi bu terrorçu təşkilat ya silahları təhvil verib, təslim olmalıdır, ya da xüsusi əməliyyatla məhv ediləcək. Türkiyə ordusunun ən yüksək döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirilməsi isə Suriya və İraqdakı PKK terror təşkilatının sonunun uzaqda olmadığını göstərir.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu
