Macarıstanın baş naziri ilə Rusiyanın baş diplomatı o qənaətdədir ki, Qərb bir daha heç vaxt dominantlıq etməyəcək; ekspertin fikrincə, təqsirkar elə ABŞ və Avropa liderləridir
Qərblə Rusiya arasında illərlə getmiş “soyuq müharibə”, iki ildən artıq müddətdə isə Ukrayna üzərindən aparılan qanlı müharibənin yeni dünya düzəninə təsirlərinin hansı formada olacağını birmənalı söyləmək mümkün deyil.
Qərbin məqsədi Rusiyanı nəinki dünyada, hətta yerləşdiyi coğrafiyada belə zəiflətmək, imkanlarını minimuma salmaqdır. Ancaq heç şübhəsiz ki, prosesdə Qərb özü də ciddi zərbələr alıb. Artıq Rusiya ilə yanaşı, Avropa coğrafiyasında olan ölkələrin rəhbərləri də Qərblə bağlı oxşar açıqlamalar verirlər. “Qərbin hegemonluğu sona çatdı və yeni dünya nizamı yaranır”. Bunu Macarıstanın baş naziri Viktor Orban deyib. Macarıstan səfirlərinin illik toplantısında Xarici İşlər Nazirliyində çıxış edən siyasətçi bildirib: “Yeni dünya düzəni yaranır və vəziyyət daim qiymətləndirilməli və təhlil edilməlidir”.
Macarıstanın baş nazirinin sözlərinə görə, bu gün heç kim Qərbin hegemonluğunun sona çatmasına şübhə etmir. Bundan əvvəl Orban bildirib ki, Ukraynadakı hərbi vəziyyət indi Rusiyanın maraqlarına uyğundur, zaman Qərbin tərəfində deyil. O vurğulayıb ki, münaqişəni Qərb qazanmayacaq və yalnız bir həll yolu var: sülh danışıqları gec-tez başlamalıdır. Macarıstanın baş naziri əlavə edib ki, bu, nə qədər tez baş verərsə, hamı üçün bir o qədər yaxşı olar. Maraqlıdır ki, oxşar açıqlamanı Rusiyanın XİN rəhbəri Sergey Lavrov da Orbandan bir gün əvvəl deyib. Sitat: “Qərb bir daha heç vaxt dominantlıq etməyəcək. Hər bir dövlətin dünya məsələlərində çəkisini ədalətli şəkildə əks etdirəcək formalar axtarmaq lazımdır. Qərb bunu bəlkə də başa düşür, lakin o, ya çoxqütblü dünyanın formalaşması prosesinin qarşısını almağa, ya da onu mümkün qədər çətinləşdirməyə çalışır”.
İddialar nə dərəcədə əsaslıdır? Qərbin hegemonluğu doğrudanmı başa çatır, yoxsa bu, yeni - təbliğatla nüfuzdansalma kampaniyasının startıdır? Orbanı da Rusiya ilə yaxşı əlaqələri olan AB-də yeganə ölkənin lideri hesab etsək, onun bu mövqedən çıxış etməsini anlamaq olar. Macarıstanın baş naziri ilk gündən hesab edir ki, bu savaş kollektiv Qərbin güclənməsinə gətirib çıxarmayacaq. O, hətta rus qazını rublla almağa da razılaşıb. AB-nin Kiyevə 50 milyard avro yardım layihəsini də təsdiqləmək istəməyən yeganə lider Orban idi, lakin sonda 27 dövlət rəhbərləri razılaşdılar. Amma onun və Lavrovun fikirlərində həqiqət payı varmı? Bu strateji savaşdan kim güclü çıxacaq? Rusiyanın dediyi kimi - Putin anqlosaksonların istədiyi təkqütblü dünyanın yaranmasına əngəl ola bilirmi?
Murad Sadəddinov
Politoloq Murad Sadəddinovun “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə görə, bu fikirlərlə razılaşmaq olar, amma səbəb müharibə deyil: “Səbəbi çağırışlara cavab verən ciddi liderlərin olmamasında görürəm. Qərb deyəndə ilk növbədə ABŞ ağıla gəlir. Bu ölkənin lideri isə adekvat reaksiyalar verməyən bir siyasətçi kimi özünü sübut edib. Bayden hakimiyyətə gələndə bəlli idi ki, Birləşmiş Ştatlar qarşısında çağırışları nəzərə almadan siyasət yürüdəcək. O, uydurma hadisələri yada salıb qondarma soyqırımı haqda danışanda göstərdi ki, Ağ Ev sahibi dünyadakı prosesləri, ABŞ-ın bu hadisələrdə rolunu anlamır. Nəticədə Əfqanıstandan çıxdılar, HƏMAS-ın İsrailə hücumu oldu, Qırmızı dənizdə husilərlə toqquşmalar baş verdi, hətta Yəmən üsyançılarının kabelləri sıradan çıxarmasına görə iki sosial media platforması çökdü və o cümlədən Ukrayna münaqişəsi...”
Ramiyə Məmmədova
Ekspertə görə, Fransa, Almaniya kimi Avropa nəhənglərində də liderlərin çağırışları uğurlu olmur: “Kiyevə lazımi dəstəyi vaxtında versələr, bu müharibə Rusiya üçün faciə ilə yekunlaşacaq. Amma liderlərin qorxaqlığından, yaxud hansısa səbəblərdən adekvat dəstəyi vermirlər və nəticədə Lavrovun bu sözləri dilə gətirməsinə səbəb olur”.
Siyasi ekspert Ramiyə Məmmədova hesab edir ki, elə bundan sonra Rusiya da əvvəlki olmayacaq və hegemonluq edə bilməyəcək: “Bu münaqişələr geostrateji və geoiqtisadi mahiyyət daşıyır. Qərb və Şərq hər yerdə döyüşür - Ukraynada, Qəzzada, Cənubi Qafqazda, Mərkəzi Asiyada, Tayvanda, Qırmızı dənizdə... Ona görə təkcə Ukraynada gedən müharibənin nəticələrinə baxmağın tərəfdarı deyiləm. Bu geopolitik qarşıdurma yeni dünya nizamı yaratmaqla Rusiyanın yerini müəyyən edəcək. Bunu Lavrov da açıqlamışdı. Rusiyalı nazir bilir ki, yeni siyasi xəritədə Rusiyanın strateji olaraq mövqeyi zəif vəziyyətə gəlib çıxacaq. Ona görə Ukraynada münaqişədən qalib çıxmaqla Qərbə "göz dağı" vermək istəyirlər". Təhlilçinin fikrincə, ABŞ yox, amma Avropa bu müharibədən uduşlu çıxmayacaq: “Təbii ki, Qərb dövlətlərinə iqtisadi təsirləri var. Onlar büdcəsindən Kiyevin müdafiəsinə maliyyə ayırır, iqtisadi sanksiyalar özlərinə də təsir edir, inflyasiya baş verir. Yəni Avropa Birliyi ABŞ və Böyük Britaniyanın yürütdüyü siyasətə qoşulmaq məcburiyyətindədir. Onlar NATO ölkələri olaraq həmrəylik nümayiş etdirirlər, əslində atəşkəsin olmasını çoxdan istəyirlər. Bu mənada Qərb rusların "dişlərini çəkməsə", onlar üçün də çətin olacaq".
Emil SALAMOĞLU
“Yeni Müsavat”
