Kanadanın “Geopolitical Monitor” nəşri Ermənistanın xarici siyasəti ilə bağlı məqalə dərc edib.
Musavat.com Caliber.az-ın rus dilində verdiyi bu materialın tərcüməsini oxucuların diqqətinə çatdırır:
Redaktordan: Taras Kuzio Kiyev-Mohyla Akademiyasının Milli Universitetinin siyasi elmlər professorudur.
Məqalə ona aiddir:
“Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Rusiyanın orbitində qalaraq, eyni zamanda Avropaya inteqrasiya edərək daha balanslaşdırılmış xarici siyasət yürütməyə çalışır. Ermənistan ABŞ-la birgə hərbi təlimlər keçirib, Avropa İttifaqı (Aİ) ilə əlaqələri genişləndirib və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə (ICC) qoşulub. Lakin Rusiyanın orbitindən tədricən çıxmaq üçün vaxt lazımdır. Ermənistanı Rusiyanın rəhbərlik etdiyi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) və Avrasiya İqtisadi İttifaqından (Aİİ) çıxarmaq çox çətindir. Ölkə ərazisində Rusiyanın hərbi bazaları var, FSB sərhədlərin mühafizəsində yardım göstərir, silahlı qüvvələr əsasən Rusiya hərbi texnikasından istifadə edir.
2013-cü ildə Moskva İrəvana təzyiq edib ki, Aİ ilə assosiativ saziş imzalamasın və əvəzində Avrasiya İqtisadi İttifaqına qoşulsun. Ermənistanın o zamankı prezidenti Serj Sarkisyan “Qarabağ klanı”nın üzvü idi.
Ermənistanda rusiyapərəst qüvvələr ikiqat zərbə alıb. Birinci zərbə 2018-ci ildə, Paşinyan korrupsioner Sarkisyan rejiminə qarşı məxməri inqilaba rəhbərlik edəndə və Avropayönlü qüvvələri hakimiyyətə gətirəndə oldu. İkincisi - 2020-2023-cü illərdə Azərbaycan əvvəlcə Qarabağa bitişik əraziləri, sonra isə Qarabağın özünü geri qaytardıqda.
“Ermənistanın Rusiyaya ixracı işğaldan əvvəlki dövrlə müqayisədə 430% artıb və söhbət Aİ və Çindən Rusiya Federasiyasına malların təkrar ixracından gedir. Ancaq bu, hamısı deyil. Ermənistanın Qazaxıstana ixracı 1200%, Qırğızıstana 1600%, Özbəkistana 250%, BƏƏ-yə isə 900% artıb. Hər şey Rusiyaya gedir”, - Beynəlxalq Maliyyə İnstitutunun keçmiş direktoru və Goldman Sachs-ın keçmiş baş valyuta strateqi Robin Brooks fevralın 17-də özünün X səhifəsində belə yazıb.
2022-ci ilin yayında İrəvana səfəri zamanı Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Uilyam Börns Ermənistana Rusiyaya Qərb sanksiyalarından yan keçməyə kömək etmək barədə xəbərdarlıq edib. 2023-cü ilin martında ABŞ onu Rusiya Federasiyasına icazəsiz malların idxalında iştirak edən ölkələr siyahısına daxil etdi. Üçüncü ölkələrin sanksiyalardan yan keçməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyan Aİ-nin son sanksiyalar paketində günahkarlar sırasında erməni təşkilatlarının da adı çəkilir.
ABŞ Maliyyə Nazirliyinin Xarici Aktivlərə Nəzarət İdarəsi (OFAC) Ermənistana və digər sanksiyaları pozanlara qarşı tədbir görməkdə gecikib. İndiyədək Ermənistanda Rusiya sahibkarları tərəfindən qeydiyyatdan keçmiş iki şirkətə sanksiya tətbiq edilib: “TAKO” MMC (2022-ci ilin mayında İrəvanda qeydiyyatdan keçib) və “PKK Milandr” SC.
ABŞ Maliyyə Nazirliyinin qərarına əsasən, TAKO “Radiavtomatika” MMC-yə yardım, maliyyə, maddi və ya texniki dəstək göstərib. “PKK Milandr” Rusiya silahlı qüvvələrini elektron komponentlərlə təmin edən, radioavtomatika şirkətinin bir hissəsi olan Rusiyanın mikroelektronik şirkətidir. Banklar (məsələn, AreximBank, QazpromBank Qrupu, VTB Bank) Ukraynadakı müharibədən böyük gəlirlər əldə edirlər. 2022-ci ildə Rusiyadan Ermənistana maliyyə köçürmələrinin həcmi 3,5 milyard dollara çatıb ki, bu da 2021-ci ildə qeydə alınan 865 milyon dollardan əhəmiyyətli dərəcədə çoxdur.
İşğalın ilk ilində- 2022-ci ildə Aİ-nin Rusiyaya ixracı demək olar ki, yarıbayarı (47%) azalıb. Həmin il Avropa İttifaqından daha əvvəl adı çəkilən beş ölkəyə idxal 48% artıb. Əhali və alıcılıq qabiliyyətinə görə bu dövlətlər bu məhsulların hamısını istehlak edə bilmir, ona görə də idxalın əhəmiyyətli hissəsi Rusiya Federasiyasına reeksport edilib.
2022-ci ildə Ermənistanın Rusiyaya ixracı 2021-ci illə müqayisədə 187% artıb. Bu dövriyyənin ən az yarısı Qərb mallarının təkrar ixracının, qalanı isə Ermənistan məhsullarının payına düşüb. Bəziləri həm istehlak, həm də hərbi bazarlar üçün nəzərdə tutulmuş məhsullar idi. 2022-ci ildə Ermənistan digər Aİ ölkələrindən daha çox paltaryuyan maşın idxal edib!
2022-ci ildə Ermənistan iqtisadiyyatı sürətli artım yaşadı. Rusiya-Ukrayna müharibəsi səbəbindən Ukrayna iqtisadiyyatı üçdə bir qədər azaldı. Həmin il İrəvanın ticarət dövriyyəsi ötən illə müqayisədə 68,8%, idxal isə 2021-ci illə müqayisədə 63,5% artıb. Xüsusilə, Aİ-dən mal idxalı iki dəfə artıb. Ermənistanın 2022-ci ildə Rusiyaya ixracı xeyli artıb və onun ən azı yarısı təkrar ixrac olub.
Ermənistan Rusiyaya daxil olan Qərb mallarının əsas qovşağına çevrilib.
İkili təyinatlı istehlak mallarından əlavə, mikroçiplər, nəqliyyat avadanlığı, texniki komponentlər, köhnə və təzə avtomobillər, smartfonlar və kompüterlər də idxalda yer alıb.
Taras Kuzio
Müharibəyə görə oradakı avtosalonların bağlanması səbəbindən Ermənistan və Gürcüstandan minlərlə avtomobil Rusiyaya üz tutur. İrəvan avtomobil istehsal etmir, lakin Rusiyaya avtomobil ixracı 2022-ci ildəki 800 min dollardan 180 milyon dollara qədər artıb. Gürcüstanın Poti limanına gələn avtomobillər Aİİ-nin Rusiya ilə azad ticarət sazişi çərçivəsində rüsumsuz gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün Ermənistana gətirilir. Sonra Gürcüstandan keçərək Rusiya Federasiyasına göndərilirlər.
Ermənistan qiymətli metalların və daşların idxalını 200%, yeni avtomobillərin idxalını 170%, elektronikanı 100%, çuqun və polad idxalını 76%, maşın və mexaniki cihazları 52%, texniki və tibbi avadanlıqları 42% artırıb. Həmin il İrəvan qiymətli metal və daş ixracını şübhəli dərəcədə yüksək 200%, texniki və tibbi avadanlıq ixracını isə 400% artırdı.
Rusiya Federasiyasına reeksport Ermənistanın ticarət dövriyyəsinin görünməmiş artımını izah edən yeganə səbəbdir. Məsələn, 2022-ci ildə İrəvan ABŞ-dan mikroçip idxalını 515%, Aİ-dən isə 212% artırıb. Onların demək olar ki, hamısı (97%) Rusiyaya reeksport edilib və burada Rusiya hərbi sənaye kompleksində istifadə olunur.
Ermənistan ikiüzlü xarici siyasət yürüdür. Guya Avropaya inteqrasiyaya can atır, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsini təbliğ edir.
İrəvan iki cəbhədə oynayır. Bununla belə, o, Brüssel və Vaşinqtonu Avropaya inteqrasiya yolu ilə daha balanslaşdırılmış xarici siyasət yeritdiyinə inandırdığına ümid edə bilməz. İrəvan eyni zamanda Moskvaya Qərbə qarşı müharibəsində də kömək edir”, - deyə Taras Kuzio yazıb.
