Nəyə görə hər dörd ildən bir ildə bir əlavə gün olur?
Yulian və Qriqorian təqvimlərində hər dördüncü ildən bir gün daha uzun olur, bu hadisə Yer planetinin Günəş ətrafında tam çevrilməsinə 365 günə deyil, 365 gün, 5 saat 46 dəqiqəyə nail olması ilə bağlıdır. Fevralda 29 gün olan il sıçrayış ili adlanır. Bu illə əlaqəli bir çox xurafat və əlamətlər var, bu dövrdə yeni işlərə başlamaq, evlənmək və ya planlarınızı bölüşmək tövsiyə edilmir.
Uzun illə (sıçrayış ili də deyilir-red.) əlaqəli əlamətlər və xurafatları təqdim edirik. 2024-cü “uzun ildir”, ya yox, neçə gün davam edir?
“Uzun il” anlayışı latınca bis sextus (“iki altıncı”, yəni 365 gün deyil, 366) ifadəsindən gəlir. Bir çox insanlar sıçrayış illərini şanssız hesab edirlər.
Xurafat bizə Şərq mədəniyyətindən gələ bilərdi, çünki orada dörd rəqəmi (və sıçrayış ili dörd ildə bir dəfə baş verir) “ölüm”lə uzlaşır. Eyni zamanda, başqaları əmindirlər ki, yaxşılıq haqqında düşünsəniz və qorxmasanız, sıçrayış ili də xoş sürprizlər gətirəcək.
Əlavə bir gün olan il Qriqorian təqviminin Günəş sistemi ilə tam uyğunsuzluğundan yaranır. Məsələ burasındadır ki, Yer Günəş ətrafında 365 günə deyil, 365 gün, 5 saat, 46 dəqiqə, 48 saniyəyə tam dövr edir. Dörd il ərzində günlərimizi Yer və onun fəsilləri ilə sinxronlaşdırmaq üçün lazım olan "əlavə" gün toplanır. Ay-günəş təqvimlərində sıçrayış ili astronomik və ya mövsümi il ilə sinxronizasiya üçün əlavə bir ay daxildir.
Qarşıdakı sıçrayış illərinin cədvəli:
- 2024,
- 2028
- 2032,
- 2036,
- 2040,
- 2044,
- 2048,
- 2052,
- 2056.
Artıq il: Yulian təqvimindən Qriqorian təqviminə
Yulian və Qriqorian təqvimlərində sıçrayış ilinin əlavə günü fevralın 29-dur. Məsələ burasındadır ki, eramızdan əvvəl 45-ci ildə Yuli Sezar Sosiqenesin başçılıq etdiyi İsgəndəriyyə astronomları tərəfindən hazırlanmış təqvimi təqdim edib. Onlar astronomik ilin təqribən 365,25 gün olduğu qənaətinə gəliblər. Təqvim Yulian təqvimi adlandırılmağa başlanıb və yığılmış saatları kompensasiya etmək üçün sıçrayış ili təqdim edilib; üç il 365 günə, dördüncü il isə 366 günə bərabər olub.
Ancaq Sezardan əvvəl romalılar kompensasiya etmək üçün hər üçüncü ilə əlavə 22 günlük bir ay əlavə ediblər. Sosiqenes daha rahat xronologiya ilə gəlib. Onun Yulian təqvimi 365 gündən ibarət olub və hər dördüncü ildən bir gün artırıb. Əlavə gün üçün yer Mercedoniyanın əlavə ayının əvvəllər yerləşdiyi yer seçilib - fevralın 23-dən sonra.
Qriqorian təqvimi Papa XIII Qriqorinin hakimiyyəti dövründə ortaya çıxıb. O zaman saray astronomları Yerin Günəş ətrafında tam fırlanma müddətini yenidən hesablayıblar və nəticədə əldə olunan məbləğin tam gündən bir qədər az olduğu qənaətinə gəliblər. Yenə də bu fərqi hər 400 ildən bir 3 gün azaltmaqla kompensasiya etməyə qərar veriblər. O vaxtdan bəri sıçrayış ili qalıqsız dördə bölünən il hesab olunur. Sovet İttifaqında Qriqorian təqvimi yalnız 1918-ci ildə, 31 yanvar dərhal 14 fevraldan sonra rəsmi status alıb.
Müasir astronomiya dövründə elm adamları belə qənaətə gəliblər ki, Yer kürəsi hər yeni il ilə saniyənin mində ikisi (0,002) daha yavaş fırlanır. Onlar yenidən bu kiçik uyğunsuzluğu kompensasiya etmək qərarına gəliblər, buna görə də 2012-ci il iyunun 30-da dünya vaxtına yeni bir vahid əlavə edilib - sıçrayış saniyəsi.
Sıçrayış ili 2024: nə etməməli?
Sıçrayış ili ətrafında çoxlu xurafatlar və əlamətlər var. Sıçrayış illərinin bəşəriyyətə bəlalar və fəlakətlər gətirdiyinə inanılır, buna görə də bu zaman sakit və gözə çarpmayan davranmaq lazımdır. Bu cür inanclar elmi cəhətdən sübut olunmayıb.
Məşhur inanca görə, sıçrayış ilində işinizi dəyişə bilməzsiniz, əks halda yeni yerdə qalmayacaqsınız. Öz biznesinizi qurmaq və ya yeni ev almaq məsləhət görülmür. Xurafatçılar hətta təmir etməkdən də qorxurlar. Ən əsası isə yaxınlarınızdan başqa heç kimə qarşıdan gələn sıçrayış ili üçün planlarınız barədə danışa bilməzsiniz, əks halda onlar gerçəkləşməyəcək. Siz həmçinin ev heyvanları saxlamaqdan, səyahət etməkdən və evlənməkdən çəkinməlisiniz.
Yeri gəlmişkən, bəzi mədəniyyətlərdə, xüsusən də Şərqi slavyanlarda baş verən hər şeyə görə günahı Müqəddəs Kasyana aid etmək adətdir, çünki 29 fevral Kasyanın günü hesab olunur. O, ötən qış ayının 29-da doğulub və sağlığında tam müsbət xarakter olmasına baxmayaraq, ölümündən sonra nədənsə pis şöhrət qazanıb.
Hətta belə bir deyim var: “Kasyan nəyə baxmırsa, hər şey quruyur”. Kasyan Sıçrayışı Günündə insanlar evlərini tərk etməməyə çalışırdılar, çölə çıxarkən xəstələnməkdən və hətta ölməkdən qorxurdular. Fevralın 29-da doğulanların taleyinin çətin olacağı proqnozlaşdırılırdı.
2025-ci ilin simvolu Şərq mədəniyyətində “kiçik Əjdaha” adı verilən Yaşıl Taxta İlan olacaq. İlan işarəsi altında bir il bizə böyük xəyal qırıqlığı gətirməməlidir, çünki o, ətrafındakı hər şeyin onun dincliyini və azadlığını pozmadığını diqqətlə izləyir./Lent.az
