İsrail Qəzza zolağında quru əməliyyatını böyük ehtiyatla davam etdirir. Bir çox hərbi analitiklər İsrailin hərbi qüvvələrinin bu anklavı ələ keçirməsinin son dərəcə çətin olacağını iddia edirlər. Çünki əsgərlər bir anda üç ölçüdə döyüşməli olacaqlar: havada, yerdə və onun altında - mahiyyətcə yeraltı şəhər demək olan mürəkkəb tunellər şəbəkəsində.
Musavat.com Rusiyada çıxan “Komsomolskaya Pravda” qəzetinin bu unikal mühəndislik strukturu haqqında dərc etdiyi materialı təqdim edir:
“Rəsmi mənbələrdə Qəzza tunellərinin tarixi ilə bağlı dəqiq məlumat yoxdur. Şahidlərin dediyinə görə, sektorda ilk tunellər 1990-cı illərdə yaranıb və bu Fələstin ərazisində hakimiyyətin HƏMAS qruplaşmasına keçməsindən sonra onların tikintisi sürətlənib.
Tunellərin kiçik bir hissəsi torpaqda işləyən maşınlardan istifadə edilməklə yaradılsa da, ABŞ və İsrailin peyk sistemləri və seysmik avadanlıqlar tərəfindən aşkar edilməməsi üçün kiçik piyada kürəkeşlərindən istifadə etməklə, əl ilə qazılıb. “Mossad” agentlərinin məlumatına görə, 2021-ci ildə Misir və İsrailə çıxışı olan tunellərin ümumi uzunluğu 500 kilometr olub.
İranın kəşfiyyat xidməti iddia edir ki, hazırda Qəzzada yeraltı şəbəkə müxtəlif uzunluqlarda və dərinliklərdə olan 1300 strukturdan ibarətdir. Hətta Qərb hərbi ekspertlərinin fikrincə, “aşağı Qəzza” dünyada heç bir şəhərə bənzəməyən bir şəhərdir.
“Yüzlərlə kilometrlik yeraltı tunellərin olduğu Qəzzada problemin miqyası tamamilə unikaldır. Bu nəhəng kompleks İsrail quru qüvvələrinin ideal həll yolu tapmadığı böyük bir maneə yaradır”, - West Point-dəki ABŞ Hərbi Akademiyasının eksperti Con Spenser deyib.
Yeraltı Qəzza HƏMAS və onun müsəlman müttəfiqləri tərəfindən idarə olunur və iki sektora bölünür. Bunlardan birincisi Misirə yönəlib və silah, dərman və məişət mallarının qaçaqmalçılığı üçün istifadə olunur. Hətta tunellərin bəziləri sahibkarlara icarəyə verilib və onlardan əmlak vergisi yığılıb.
2013-cü ildə Qərbin təzyiqi ilə Qahirə Fələstin tunellərini öz tərəfindən bağlamaq, onları kanalizasiya suları və qumla doldurmaq üçün addımlar atıb. Misir yoxlamalar aparmaq üçün İsrail müfəttişlərinin öz ərazisinə daxil olmasına icazə vermədiyi üçün o vaxtdan bəri neçə keçidin bərpa edilib-edilmədiyi barədə heç kim dəqiq məlumatlara malik deyil.
İkinci sektor İsrailə qarşı müharibə aparmaq üçün yaradılmış güclü döyüş kompleksidir. Onun tunellərinin bəziləri prefabrik beton və dəmirdən tikilib, onların içərisində səhra xəstəxanaları var. Ayrı-ayrı keçidlərin xüsusi bir özəlliyi onların 70 metrə çatan dərinliyidir ki, bu da onlarda nüvə silahları istisna olmaqla, istənilən bombardmana qarşı immunitet yaradır. İsrail ordusunun məlumatına görə, fələstinlilər 3 ay ərzində tam mühasirədən sağ çıxmaq üçün kifayət qədər vəsait toplayıb.
Döyüş sektorunun yeraltı keçidləri qumbaraatanların və minaatanların kamuflyajlı qurğuları ilə müdafiə məntəqələrinə aparır və bu, İsrail ordusunun mövqelərinə qəfil hücum etməyə imkan verir. Onlar həmçinin avtomat telefon stansiyaları, elektrik generatorları və yeraltı suların təmizlənməsi sistemləri ilə təchiz olunub. Bu, onları uzunmüddətli hərbi əməliyyatlara davamlı edir.
İsrail hərbçilərinin Qəzzanı gündəlik kütləvi atəşə tutması, nə qədər qəribə olsa da, döyüşçüləri öz məqsədləri üçün dağıdılmış binalardan beton və söküntü yığan HƏMAS-a müəyyən fayda gətirir. Tunellərin etibarlılığına misal olaraq, 2012-ci ildə başqa bir reyd zamanı İsrail hərbçiləri tərəfindən aşkar edilmiş keçidi xatırlaya bilərik. İsrail mühəndisləri fələstinlilərin cəmi 2 kilometr uzunluğunda və 20 metr dərinliyində olan tunelə təxminən 800 tona yaxın beton xərclədiyini təxmin edirlər.
“HƏMAS israillilərə yuxarıdan, hündürmərtəbəli binalardan və təbii ki, yer altından atəş açacaq”, - deyən London Kral Kollecinin psixoloji müharibə zabiti Maykl Martin əlavə edib ki, İsrail ordusu əvvəlcə hava hücumu ilə dağıtsa belə, o, dağıntı yığınına çevriləcək və bu, fələstinlilərin gizlənərək atəşə cavab verməsi üçün çox əlverişli yer olacaq.
Qərb ekspertləri qeyd edirlər ki, bütün yeraltı Qəzza düşmən artilleriyasının işini çətinləşdirmək üçün xüsusi olaraq yaşayış binalarının, xəstəxanaların və qaçqınlar üçün humanitar yardımların qəbulu mərkəzlərinin altında tikilib. Odur ki, hərəkatı tamamilə məhv etmək üçün İsrail ordusu yerin altına keçməli olacaq və bu, komandanlığın və İsrail əsgərlərinin özləri üçün ən böyük təhlükədir.
Təqaüddə olan israilli hərbçi Ariel Bernsteyn 2014-cü ildə Qəzzada bilavasitə iştirak etdiyi döyüşləri “pusqu, tələ, örtük və snayperlərin qarışığı” kimi təsvir edib.
"Sanki mən kabuslarla döyüşürdüm. HƏMAS döyüşçüləri qəflətən peyda olur, dərhal da qaranlığa qərq olurdular”, - Bernşteyn xatırlayıb.
"Aşağı Qəzza”ya girişlər, əsgərlərin tam qaranlıqda sıx-sıx hərəkət etməyə məcbur olduğu mürəkkəb bir sistemdir. Döyüş sektorundakı tunellərin çoxu qəsdən bir-biri ilə birləşərək fələstinlilərin hər tərəfdən qəflətən görünə bildiyi bir şəbəkəyə çevrilib. Bundan əlavə, bu keçidlər minalarla, təkərlər və tələlərlə doludur, bu da müdaxilə edənlərin hərəkətini təhlükəli edir. Bundan əlavə, yeraltı şəhərin bir hissəsində kifayət qədər oksigen olmadığı üçün orada olanlar xüsusi silindrlərdən istifadə etməlidirlər.
Bütün bu xüsusiyyətləri nəzərə alaraq, İsrail ordusu xüsusi təyinatlı yeraltı tikililərə hücumda ixtisaslaşan “Samur” xüsusi təyinatlılar şirkətini yaradıb. O, oksigen maskalarından istifadə edərək, Qəzza yaxınlığındakı şəhəri simulyasiya etmək üçün İsrail ordusu tərəfindən tikilmiş xüsusi tunellərdə məşq edir. Xüsusi təyinatlılar həmçinin enmə dərinliyini müəyyən etmək üçün bənövşəyi tüstülü qumbaraatanlardan və minaları təmizləmək üçün robotlardan istifadə etməyi də öyrəniblər.
Hazırladı: A.Altaylı, Musavat.com
