İnsanlara hürriyət, millətlərə istiqlal!

Maliyyə professoru Azərbaycan prezidentinə inqilab kimi fərman layihəsi təklif edir - sənəd

14532 18.10.2015 01:34 İqtisadiyyat A A
  


                          **** 
 


 Azərbaycan iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edir. Buna uyğun olaraq, iqtisadi münasibətlər də  inkişaf etdirilməlidir, islahatlar davamlı və fasiləsiz olmalıdır. Məhsuldar qüvvələrin sürətli inkişafı eyni templə iqtisadi münasibətlərin inkişafını tələb edir. Prezidentin iqtisadi inkişaf proqramında bu məsələlər   qırmızı xətlə keçir və açıq görünməkdədir. Xüsusilə son çıxışlarında prezident iqtisadi islahatların dərinləşməsinə böyük ehtiyaclar olduğunu qeyd etmış və müvafiq qurumlara göstəriş vermişdi. 

Əlbəttə, hər bir qurum ayrı ayrılıqda proqramlar, layihələr hazırlayacaq. Mən də, ümumiləşdirilmiş bir layihə tərtib etdim və bu gün prezidentə, hökumətə və müvafiq dövlət qurumlarına təqdim etmək istəyirəm. 

Bununla bərabər:

- bu layihənin ideal bir sənəd olmağına iddia etmirəm, bəlkə çoxlu səhvlər, səmərəsiz təkliflər ola bilər, amma hesab edirəm ki, zəif tərəflər müzakirə oluna bilər və bütövlükdə islahatların hazırlanması üçün bu layihə faydalı ola bilər;

- bu sənəddə yalnız Prezidentin qarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq yolları, onun detalları verilmişdir və bütün istiqamətlər prezidentin götürdüyü strategiyaya uyğun işlənmişdir. Layihədə elə məsələlər var ki, mənim də fikirlərimin əksinədir; amma prezidentin strategiyasına uyğundur (məsələn ÜDM-in bölgüsündə büdcənin payının azalması);

- Prezident Azərbaycan iqtisadiyyatını dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri səviyyəsinə qaldırmağı strateji məqsəd kimi qarşıya qoymuşdur, buna görə bu layihəni hazırlayarkən, bir qədər fərqli yanaşmışam. Bir və ya bir neçə ölkənin təcrübəsi deyil, hər sahə üzrə ən birinci yerdə duran ölkələrin təcrübəsinə əsasən sistemi qurmaq və sonradan ümumiləşdirərək, bütün sahələri uzlaşdırmağa çalışmışam. Məsələn, KOB-ların inkişafı üzrə Türkiyə və Çin, kənd təsərrüfatının inkişafı üzrə İsrail və Hollandiya təcrübəsi, elmin inkişafı üzrə ABŞ və İsrail  təcrübəsi, tranzit iqtisadiyyatı üzrə Sinqapur və BƏƏ və s.

Hesab edirəm bu cür yanaşma ilə ali məqsədə daha tez çata bilərik.

****



             Layihə

___oktyabr 2015-ci il
Azərbaycan Respublikasının Fərmanı

Azərbaycan Respublikasında iqtisadi islahatların dərinləşdirilməsi tədbirləri haqqında

Azərbaycanda ali məqsədə - ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsini dünyanın inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsinə çatdırmaq üçün son dövrdə iqtisadi inkişafda böyük nailiyyətlərin daha da inkişaf etdirilməsi əsasında və ölkədə sıçrayışlı inkişafın tempinə uyğun gələn iqtisadi sistemin yenilənməsi və iqtisadi islahatların dərinləşdirilməsi məqsədilə qərara alıram:

I.      İqtisadi idarəetmə üsulları ölkənin sürətli iqtisadi inkişafının təmin olunması,, insan amilindən yüksək istifadə, elmi texniki tərəqqinin inkişafının sürətləndirilməsi və onun nailiyyətlərinin milli iqtisadiyyatın bütün istiqamətlərinə tətbiqi, iqtisadi sistemin ciddi surətdə liberallaşdırılması və ölkənin daxili resurslarının daha səmərəli istifadə edilməsi prinsiplərinə uyğun olaraq təkmilləşdirilsin.


Bu məqsədlə:

-       Maliyyə sistemində islahatlar davam etdirilsin, resursların bölgüsündə dövlətin mərkəzləşdirilmiş fondlarının, xüsusilə dövlət büdcəsinin payının azalması hesabına müəssisə,  korporasiyaların, bank  və bütövlükdə maliyyə bazarının  rolunun yüksəldilməsinə yönəlik tədbirlər həyata keçirilsin, vergi dərəcələri əhəmiyyətli şəkildə azaldılsın və milli iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində vergi obyektlərinin  artırılması  və vergidən yayınmaların azaldılması hesabına büdcə  stabil və davamlı gəlir mənbəyi ilə təmin olunsun;

-       Genişləndirici maliyyə siyasətinə keçid təmin olunsun, bu məqsədlə pul bazasının və manatın emissiyasının əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirilməsi, mərkəzi bankın rezerv normalarının və uçot dərəcələrinin azaldılması və bütövlükdə pul bazasının genişləndirilməsi istiqamətində ciddi tədbirlər alınsın;

-       Manatın dəyərinin qorunması üzrə bütün zəruri tədbirlər görülsün və tədricən manatın rezerv valyutasına çevrilməsi təmin olunsun. Qardaş ölkələrlə qızıl-valyuta rezervləri ittifaqının yaradılması haqqında danışıqlara başlanılsın;

-       Bank sistemində  köklü islahatlar davam etdirilsin, ölkənin sürətli iqtisadi inkişafını maliyyə resursları ilə tam təmin etmək üçün bank aktivlərinin ölkənin ÜDM səviyyəsinə çatdırılması,  bu məqsədlə pul bazasının genişləndirilməsi, bütün daxili pul ehtiyatlarının ictimai dövriyyəyə cəlb olunması, əmanət sisteminin yenidən qurulması, yeni əmanət növlərinin (hökumət əmanətləri, məqsədli pensiya əmanətləri, məqsədli investisiya əmanətləri, dövlət investisiya layihələrinə dövlət qarantiyası ilə məqsədli əmanət) tətbiqi,  nəqdsiz pul dövriyyəsinin   genişləndirilməsi, bütün regionlarda, həmçinin kənd və qəsəbələrdə bank filiallarının, şöbələrinin və bankomatların qurulması, həmçinin xarici hüquqi və fiziki şəxslərdən, xüsusilə, xaricdə yaşayan həmvətənlərimizdən əmanətlərin toplanmasına hər cür şərait yaradılması,   Azərbaycanın böyük banklarının dünyanın bütün iri maliyyə mərkəzlərində filiallarının qurulması və bu filiallar vasitəsilə ölkəyə maliyyə axınının artırılması təmin olunsun. Bakı şəhərinin regional maliyyə mərkəzinə çevrilməsi üçün proqram hazırlansın.  Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 49% həcmində özəlləşdirilməsi tədbirləri görülsün; 

- Kredit faizlərinin (pulun qiymətinin) beynəlxalq bazarla uyğunlaşdırılması və bərabərləşdirilməsi məqsədilə kompleks proqram hazırlansın, kreditə təkliflə tələb arasında tarazlığı təmin etmək üçün kredit ehtiyatlarının həcminin artırılması istiqamətində kompleks tədbirlər planı hazırlansın;

- Ölkəyə kapital axınının gücləndirilməsi məqsədilə xarici kapitalın stimullaşdırılması və qorunmasının daha da gücləndirilməsi məqsədi ilə kompleks tədbirlər sistemi hazırlansın. Maliyyə amnistiyası üzrə kompleks proqram hazırlansın;

- Dövlət şirkətlərinin və əmlaklarının özəlləşdirilməsi üzrə iş davam etdirilsin, Asan Xidmətin qabaqcıl təcrübəsi nəzərə alınaraq bir sıra dövlət xidmətlərinin özəl sektora verilməsi üçün sınaq keçirilsin. Vergi xidmətinin özəl sektora verilməsi və bu sahədə pilot layihə kimi orta şəhərlərdən birinin beynəlxalq yüksək reytinqli auditor şirkətinə verilməsi üçün tender keçirilsin;

- Azərbaycan hökumətinin və bütün rezidentlərin xarici ölkələrdə investisiya qoyuluşlarının hüquqi bazası yaradılsın, həmin investisiyaların liberal prinsiplər əsasında hərəkəti, qeydə alınması, uçotu və ölkə ərazisində vergiyə cəlb olunması sistemi qurulsun.

II. İqtisadi islahatların dərinləşdirilməsi və mövcud potensialın qiymətləndirilməsi əsasında iqtisadi inkişafın paritet sahələri müəyyən olunsun və həmin sahələrin inkişafının daha da sürətləndirilməsi təmin olsun;

1. Kiçik və orta biznesin inkişafı ən mühüm piaritet sahə elan olunsun və   bütün daxili ehtiyatlar onun inkişafı üçün səfərbər edilsin:

- 2016 -  cı il kiçik və orta biznes ili elan olunsun, bu il Dünya Bankının "Doing Bizness" şkalası üzrə Azərbaycan Respublikasının reytinqinin dünya ölkələri içərisində birinci onluğa çatdırılması təmin olunsun. Bu istiqamətdə 2015-ci ildə əmlakların qeydiyyatı üzrə ölkənin reytinqinin birinci onluq ölkələrinin səviyyəsinə çatdırılması və buna nail olan dövlət orqanlarının müsbət təcrübəsi xüsusi qeyd olunsun, bununla bərabər dünya ölkələri üzrə ən son yerləri bölüşən xarici ticarət, tikintinin lisenziyalaşdırılması, inhisarın mövcudluğu indeksləri üzrə məşğul olan dövlət orqanlarının olduqca yarıtmaz işi qeyd olunsun;

- Kiçik və orta biznesin (KOB) dəstəklənməsi üzrə mövcud dövlət proqramının genişləndirilməsi ilə yanaşı, yeni dəstək proqramları, xüsusilə ixracatın dəstəklənməsi proqramı, idxal əvəzləyici məhsulların artırılmasına dəstək proqramı, elmi texniki tərəqqinin dəstəklənməsi (ARQE) proqramı, kənd yerlərində KOB-ə dəstək proqramı, əlillərin, müharibə veteranlarının, şəhid ailələrinin KOB-ə dəstək proqramı, KOB-in dövlət tenderlərində iştirakına dəstək proqramı, KOB-ə məsləhət, kadrların hazırlanması və ixtisas artımına dəstək proqramı hazırlansın və 2016 -cı ildə fəaliyyətə başlanması təmin olunsun;

- KOB-in bütün proqramlarının maliyyələşdirilməsi və kreditləşdirilməsinin təşkili üçün bütün daxili və xarici ehtiyatlar səfərbərliyə alınsın, KOB-ə verilən kreditlərin faizlərinin maksimum pərakəndə nominal həddi 5% təyin olunsun. KOB üçün veriləcək kredit resursları hökumət mənbələri hesabına təmin olunsun;

- KOB-in maliyyələşdirilməsi və kreditləşdirilməsi üzrə təlimatlar hazırlansın və bütün proseslərə ciddi xəzinə nəzarəti təmin olunsun.

- KOB üzrə potensial layihələr paketi hazırlansın, onların maliyyələşdirilməsi və kreditləşdirilməsi sistemi müəyyən olunsun və KİV  vasitəsi ilə potensial investorların nəzərinə çatdırılsın. Mərkəzi və yerli hökumət orqanlarının iştirakı ilə ölkənin bütün rayonlarında  və kəndlərində sənaye parkları salınsın və bu parklarda KOB -in inkişafına hər cür şərait yaradılsın, yerli hökumət orqanları, bələdiyyə və şəxslər ortaqlığı qurulmasının hüquqi bazası yaradılsın;

- Beynəlxalq iqtisadi proseslər, karbohidrogen resurslara tələbin azalması ilə əlaqədar olaraq neft və qazın ölkədə dərin emalının təşkili, müxtəlif məhsullar, xammal, xüsusilə kompozit materiallar istehsalının genişləndirilməsi  üzrə kompleks proqram hazırlansın.

2. Kənd təsərrüfatının inkişafı üzrə böyük rezervlərin və potensial inkişaf istiqamətlərinin olması səbəbilə kənd təsərrüfatının sürətlə inkişafı Azərbaycan hökumətinin ciddi diqqət mərkəzindədir. Kənd təsərrüfatının sürətli inkişafını təmin etmək üçün:

- Kənd təsərrüfatının inkişafına dövlət dəstəyinin kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri ciddi surətdə artırılsın, kənd təsərrüfatı sahələrində istehsal və satışın kreditləşdirilməsi güzəştli aşağı faizlə təmin olunsun, bu sahəyə yönəldilən kredit ehtiyatları zəruri həcmdə hökumət resursları ilə tam təmin olunsun;

- Kənd təsərrüfatına yönəldilən dövlət dotasiyasının verilmə metodları və prinsipləri köklü surətdə təkmilləşdirilsin, yeni sistem son səmərəlilik nəticələrinin yüksəldilməsi məqsədinə uyğun qurulsun;

- Kənd təsərrüfatı istehsalını bazar risklərindən qorumaq üçün əsas məhsul növlərinə məhsul istehsalını zəruri minimum səviyyədə rentabelliklə təmin edə biləcək dövlət alış qiymətləri müəyyən edilsin və fermerlərin istəyinə uyğun olaraq istənilən vaxt dövlət tərəfindən həmin məhsulların alışı təmin olunsun. Alış prosesinin həyata keçirilməsi dövlət resursları ilə təmin olunsun;

- Dövlət dotasiyası əsas etibarı ilə kənd təsərrüfatında elmin maliyyələşdirilməsinə yönəldilsin, bütün elmi tədqiqat və təcrübə sınaq müəssisələrinin işi bərpa olunsun, elmin maliyyələşdirilməsi metodları köklü surətdə dəyişdirilsin, son nəticəyə uyğun olaraq tender və qrant sisteminə üstünlük verilsin;

- Kənd təsərrüfat məhsullarının ixracının artırılması məqsədi ilə ixrac təşviqləri müəyyən olunsun və ixrac nəqliyyat xərclərinin yarısı dövlət dotasiyası hesabına ödənilsin və bu işə ciddi xəzinə nəzarəti qurulsun;

- İstehsalı təbii risklərdən qorumaq məqsədilə bütün kənd təsərrüfat istehsalının məcburi sığortası təşkil olunsun, sığorta tədiyyələrinin yarısı (hazırda olduğu kimi) dövlət dotasiyası hesabına ödənilsin;

3. İqtisadi sistem elmi texniki tərəqqinin ən son nailiyyətlərini xalq təsərrüfatının bütün sahələrinə geniş miqyaslı tətbiqi əsasında qurulsun, ölkənin bütün milli iqtisadiyyatı innovativ iqtisadiyyat relsinə keçirilsin və bu ali vəzifənin yerinə yetirilməsi üçün:

- prezidentin birbaşa nəzarəti və sədrliyi ilə "Texnoloji strategiya" Şurası yaradılsın və ölkənin elmi-texniki və texnoloji inkişaf strategiyasının hazırlanması və həyata keçirilməsi bu şuraya həvalə olunsun;

- Elm və texnologiyaların sürətli inkişafı fasiləsiz maliyyə mənbələri ilə təmin olunsun, elm və texnologiyaların inkişafına sərf olunan vəsaitlərin ÜDM - də xüsusi çəkisi inkişaf etmiş ölkələr səviyyəsinə çatdırılsın, elmin maliyyələşdirilməsi sistemi ciddi surətdə təkmilləşdirilsin, elmin maliyyələşdirilməsində bərabərlik prinsipindən qrant sisteminə keçid həyata keçirilsin və bütün elmi müəssisə və təşkilatların fəaliyyəti kommersiya prinsipləri əsasında qurulsun;
- Elm və texnologiyaların istehsala tətbiqi prosesi sürətləndirilsin, iqtisadi islahatlar "ideya-tətbiq" müddətinin  əhəmiyyətli surətdə aşağı salınmasına yönəldilsin, ölkəyə intellektual beyin axını hər cür üsullarla stimullaşdırılsın, dünyanın elmi cəhətdən ən inkişaf etmiş ölkələri ilə əməkdaşlıq sistemi qurulsun, ortaq fondlar, tədqiqat qrupları, elmi-tədqiqat kollektivləri yaradılması yolu ilə texnoloji inkişaf, fəza texnologiyaları, informasiya texnologiyaları, materialşünaslıq, fəza iqtisadiyyatı, fəza mühəndisliyi, yüksək texnologiyalar elmlərinin tədqiqatı, böyük elmi məktəblərdən məşhur alimlərin ölkəyə dəvət olunması prosesi genişləndirilsin.

4. Ölkənin olduqca əlverişli coğrafi məkanını nəzərə alaraq respublikanın bütöv iqtisadiyyatını tranzit iqtisadiyyatı prinsiplərinə uyğun qurmaq və bu əlverişli vəziyyətdən maksimum bəhrələnmək məqsədilə:

- İqtisadi mexanizm tranzit - ötürmə iqtisadiyyatı prinsiplərinə uyğunlaşdırılsın, şimal-cənub, qərb-şərq nəqliyyat dəhlizləri arasında mal və xidmətlərin birbaşa və həmçinin yenidən işlənmə yolu ilə ölkə ərazisindən müştərilər üçün sadə, ucuz və əlverişli qaydada ötürülməsi üçün qonşu uyğun ölkələrlə müqayisədə rəqabətə davamlı mexanizm qurulsun, tranzit mallar və xidmətlərin ötürülməsinə bütün vergilər ləğv edilsin, sadə və maneəsiz ötürmə sistemi qurulsun, tranzit mal və xidmətlərin gömrük qapılarından sadələşdirilmiş və heç bir vergiyə cəlb olunmadan giriş və çıxış, həmçinin işlənməsi şərti ilə giriş və çıxışı təlimatları hazırlansın və tətbiqi təmin olunsun;

- Mal və xidmətlərin tranzit olaraq vaxt etibarı ilə tez və məsrəf etibarı ilə qonşu ölkələrlə müqayisədə daha ucuz xərclə ötürülməsi üçün infrastruktur sistemi yaradılsın, yeni liman və aeroportların, rabitə və internet ötürücü qurğularının, tranzit gömrük anbarlarının və soyuducu sistemlərinin qurulması təmin olunsun və bütün gömrük qapılarında sərbəst iqtisadi zonalar yaradılması məsələsi araşdırılsın;

- Ölkənin şimal-cənub, şərq-qərb nəqliyyat və gömrük qapılarını birləşdirən yeni daxili ötürücü infrastruktur (ödəməli avtoban yolları, sürətli dəmir yolları, rabitə xətləri) qurulsun, həmçinin bu yolları beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri ilə birləşdirə biləcək beynəlxalq layihələrdə ölkənin iştirakı təmin olunsun;

- Gömrükləmə və tranzit ötürmə sistemində çalışan bütün kadrların attestasiyası keçirilsin, bu sahədə kompleks antiinhisar və antikorrupsiya tədbirləri həyata keçirilsin, bu vəzifələrə yalnız Azərbaycan Respublikasını layiqincə təmsil edə biləcək kadrlar seçilsin və tədriclə bu vəzifənin Asan Xidmətə verilməsinə başlanılsın.

        Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə və müvafiq dövlət quruluşlarına tapşırılsın:

1. Bu ilin noyabr ayının sonuna qədər bütün qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsi üzrə konkret təkliflər, islahatların dərinləşdirilməsi mexanizmini, qanun, qərar, əsasnamə və təlimatların layihələrini hazırlayıb prezidentin aparatına təqdim etsinlər;

2. Bu ilin dekabrı ərzində bütün hazırlıq işləri tamamlansın və 2016 - cı ilin yanvar ayının birindən etibarən mexanizmin tətbiqinə başlansın.
 


Bizim partnyorlarımız

XƏBƏR LENTİ

BÜTÜN XƏBƏRLƏR